Τι είναι η Αυτοπραγμάτωση;
Επιθυμείτε να γίνετε και να είστε η καλύτερη δυνατή εκδοχή του εαυτού σας;
Η αυτοπραγμάτωση είναι ένας όρος που εισήχθη κυρίως από τον ψυχολόγο Καρλ Ρότζερς και τον Ουμανιστή υποστηρικτή της θετικής ψυχολογίας, Αβραάμ Μάσλοου και βασίστηκε στη πρωτοποριακή τότε μελέτη όχι ασθενών ανθρώπων αλλά ανθρώπων με υγεία, ευπροσαρμοστικότητα στις «ταλαντεύσεις» της ζωής, με ενσυναίσθηση και δημιουργικότητα πολύ πάνω από το μέσο όρο, ανθρώπους που είχαν σπάσει τα δεσμά της δυστυχίας. Αυτοί οι αυτό-πραγματωμένοι άνθρωποι όπως τους ονόμασε ο Μάσλοου, είχανε «αποσκιρτήσει» από τους προγραμματισμούς διαφόρων προσκολλήσεων (π.χ. προσκόλληση στη συσσώρευση υλικών αγαθών, κοινωνική καταξίωση, εξωτερική εμφάνιση, χρήματα, δύναμη κλπ.) και κάποιοι είχανε καλύψει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τις πρωταρχικές τους ανάγκες όπως εμφανίζονται άλλωστε στην περίφημη πλέον πυραμίδα του Μάσλοου, που είναι η ανάγκη για ασφάλεια, επιβίωση, το να ανήκει κάποιος κάπου (σε μια ομάδα, θρησκεία, γάμο κλπ.) και είχανε κατακτήσει μετέπειτα την αυτοεκτίμηση τους. Βέβαια, η ιεραρχική κατάταξη των αναγκών των ανθρώπων όπως εμφανίζονται στην πυραμίδα αυτή δεν σημαίνει ότι θα ακολουθείται από όλους τους ανθρώπους. Μπορεί, δηλαδή, κάποιος να κατακτήσει την αυτοπραγμάτωση ακόμη και αν οι άλλοι δεν τον σέβονται, ακόμη και αν δεν είναι κοινωνικά καταξιωμένος (όπως εκφράζεται αυτό μέσα από τις σημερινές φυλετικές πεποιθήσεις) ακόμη και αν είναι άστεγος, ακόμη και αν είναι άρρωστος, ακόμη και με όποια ελαττώματα τον διέπουν, αρκεί να τα έχει αποδεχθεί και να είναι συμφιλιωμένος μαζί τους κ.α.
Το άτομο, λοιπόν, που έχει (συνήθως) ικανοποιήσει κάποιες βασικές ανάγκες του μπορεί να αισθάνεται βαθύτερα και μια άλλη ανάγκη, να βιώσει την ελεύθερη βούληση, να απελευθερωθεί από τις δυσλειτουργικές του πεποιθήσεις και να συναντήσει, εν τέλει, την καλύτερη δυνατή εκδοχή του, τον αληθινό του εαυτό. Και όχι αυτόν που νομίζει ότι είναι ή αυτόν που νομίζουν οι άλλοι ότι είναι ή αυτόν που θέλει να δείχνει στους άλλους. Η διαδικασία αυτή δεν περιορίζεται μόνο στην κατανόηση της προσωπικής διαδρομής του καθενός και στα κομβικά (ενίοτε δραματικά) σημεία του παιδικού παρελθόντος, που άφησαν αποτυπώματα και σμίλεψαν την προσωπικότητα του ανθρώπου -αυτή η διαδικασία άλλωστε βοηθάει το άτομο να κατανοήσει βαθύτερα τον ψυχισμό του και τις δυσλειτουργικές του πεποιθήσεις αλλά δεν είναι από μόνη της τελείως απελευθερωτική ή αναπτυξιακή- αλλά και:
1. Στην πλήρη αποδέσμευση από το παρελθόν και τους παρελθοντικούς «διώκτες», στους οποίους στηρίζουμε την ευθύνη των «αποτυχιών» και των δρώμενων μας, επιτρέποντας να αναλάβουμε ολοκληρωτικά την ευθύνη της ζωή μας δίχως μεμψιμοιρίες.
2. Στη συναρμογή των ψυχικών μας δυνάμεων με αυτών της φύσης και ολόκληρης της πλάσης, αναπτύσσοντας ολοένα και περισσότερο την πνευματικότητα μας.
3. Στην μετατόπιση από τους διαφόρους φόβους, ενοχές και άλλων δεσμευτικών συναισθημάτων (διότι όλα αυτά τα συναισθήματα έχουν τις πρωταρχικές τους ρίζες στο παρελθόν μας, άσχετα αν παρουσιάζεται ο φόβος σε κάτι μελλοντικό ή η ενοχή στο παρόν μας κλπ.) στην ανακάλυψη, εμβάθυνση, εστίαση και ενδυνάμωση των ταλέντων και των δεξιοτήτων μας, αναβαθμίζοντας και ενεργοποιώντας ολοένα και περισσότερο το ευρύ δυναμικό μας.
Ο Ρότζερς ανέφερε ότι για να φτάσει κάποιος στην αυτοπραγμάτωση χρειάζεται να υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στον «πραγματικό εαυτό» (δηλ. τον εαυτό όπως τον αντιλαμβανόμαστε στη παρούσα στιγμή, στο εδώ και τώρα) και τον «ιδανικό εαυτό» (δηλ. αυτόν που προβάλλουμε στο μέλλον, την ιδεώδη διάσταση του, το πρότυπο). Αν υπάρχει ασυμφωνία μεταξύ αυτών, θα δημιουργούνται εσωτερικές συγκρούσεις, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν ψυχικά μπλοκαρίσματα. Και ο Γερμανός ψυχοθεραπευτής Fritz Perls, ιδρυτής της μεθόδου Γκεστάλτ, πίστευε κάτι παρόμοιο, όπως επίσης και το ότι η διαδικασία για την αυτοπραγμάτωση ελλοχεύει τον κίνδυνο να εκληφθεί ως ένα είδους υποχρέωσης από τον άνθρωπο, κάτι που θα του πρόσθετε έναν ακόμη μοχλό εσωτερικής πίεσης.
Ο δρόμος της αυτοπραγμάτωσης που είναι ατέρμονος, οδηγεί όλο και περισσότερο στη σμίξη των κατώτερων εαυτών και της ψυχής με τον «ανώτερο εαυτό» (δηλ. το πνευματικό μας κομμάτι, τον Θεϊκό εαυτό), όπου εκεί αρχίζει η ψυχή πλέον να συνειδητοποιεί την προέλευση της και να αποκωδικοποιεί την αποστολή της.
Κάποιοι συγχέουν την αυτοπραγμάτωση με την επίτευξη ενός και μόνο στόχου, (συνήθως του στόχου της κοινωνικής και οικονομικής καταξίωσης), κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την ολιστική προσέγγιση της έννοιας και την πολύπλευρη σημασία της που σύμφωνα με την ψυχολογία ορίζεται ως «η πραγματοποίηση των πνευματικών, ψυχικών και σωματικών δυνατοτήτων του ανθρώπου, καθώς και η αίσθηση της πληρότητας - εσωτερικής ισορροπίας».
Το μέρος που εδρεύει η αυτοπραγμάτωση σε πλήρη συμβατότητα με όλα τα μέρη του εαυτού, είναι το μέρος που η θυματοποίηση, η επίρριψη ευθυνών στους άλλους, η μνησικακία, ο θυμός και το όνειδος έχουν δώσει τη σκυτάλη στην προσωπική ανάληψη ευθύνης, στη συγχώρεση, στην αποδοχή, στη προσωπική δύναμη και στην άκρατη δημιουργικότητα. Είναι εκεί που η κακοκεφιά και ο αρνητισμός μετατρέπονται σε ευδιαθεσία, χαρά, αισιοδοξία και θετική θεώρηση των πραγμάτων· η έλλειψη στόχων και η αναβολή δράσης σε στοχοκατεύθυνση - στοχοπροσήλωση και ενεργοποίηση. Οι διαφόρων ειδών φοβίες μετουσιώνονται σε αγάπη, αυτονομία, αποδυνάμωση της αβεβαιότητας και οι άνθρωποι αποκτούν ενσυναίσθηση και συμπόνοια για όλα τα έμβια όντα και τη φύση καθώς και βαθιές διαπροσωπικές σχέσεις αφού ο εγωκεντρισμός τείνει όλο και περισσότερο προς τον αφανισμό. Μεταξύ πολλών άλλων ακόμη αλλαγών, το χιούμορ αναβαθμίζεται και ανυψώνεται και δεν υποστηρίζεται πλέον από αυτό που κάνει σήμερα το μέσο άνθρωπο να γελάει (καρικατουρίστικος μιμητισμός, αστεία που τονίζουν «αρνητικά» χαρακτηριστικά των άλλων, επικριτική σάτιρα προς τον συνάνθρωπο κλπ.).
Ο δρόμος προς την αυτοπραγμάτωση παρόλο που θα έπρεπε να είναι μια απλή και φυσική διαδικασία, σύμφυτη με την ωρίμανση του ανθρώπου, τείνει δυστυχώς να είναι μια δύσκολη και κοπιαστική πολλές φορές διαδικασία λόγω των αυτοπεριοριστικών μέτρων που έχουμε επιβάλλει στον εαυτό μας από την παιδική ηλικία.
Είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα πάντως, η ζωή μας σπρώχνει στο περιπετειώδες ταξίδι της αυτοεξερεύνησης με Ιθάκη την αυτοπραγμάτωση. Η επιλογή είναι δική σας.
Μπεκιάρης Παναγιώτης
Ολιστικός Σύμβουλος Υγείας & Αυτοβελτίωσης - Φυσικοπαθητικός